Mỗi độ cuối năm lúc tiết trời se se lạnh, khi người lớn rục rịch  mua củ kiệu tươi về cắt, phơi khô ngâm một thố lớn để dành ăn ba ngày Tết, là tôi biết cái Tết cổ truyền sắp đến.

Ở miệt quê miền Nam, mọi người thường tự làm  bánh mứt để ăn Tết. Nào là mứt dừa, mứt gừng, mứt khoai lang, mứt tắc, mứt hột sen, củ năng…,  hay mứt mãng cầu, mứt trái me sên đường (1) quấn trong bọc giấy kiếng trong.

Người miền Bắc hay người gốc Bắc di cư vô miền Nam thường có nồi bánh chưng đặc trưng, thì người gốc miền Nam vào mấy ngày Tết là nồi bánh tét (2) nhân đậu mỡ, nhân chuối đậu đen… Nói chung thì nguyên liệu không khác gì nhau, chỉ khác về hình thức.

Kỷ niệm bên bếp lửa bập bùng của nồi bánh chưng bánh tét trong cái lạnh của những ngày giáp Tết chắc còn đọng trong ký ức nhiều người.

Quê tôi còn có món đặc sản lạp xưởng chua. Mỗi lần Tết đến, bà Nội làm chừng vài ký lạp xưởng tươi phơi nắng ăn liền trong mấy ngày Tết. Mùi lạp xưởng nướng bếp than tươm mỡ thơm lừng. Xắt từng lát nóng hổi bày ra dĩa với củ kiệu thật hấp dẫn. Cái ngon của miếng lạp xưởng thơm ngọt vị thịt, beo béo mùi mỡ và cay cay của hạt tiêu làm tôi nhớ mãi đến tận bây giờ.

Trong ba ngày Tết, dù giàu hay nghèo, nhà nào cũng không thể thiếu một nồi thịt kho trứng nước dừa. Món này cuốn bánh tráng rau sống, thêm miếng lạp xưởng, chút dưa giá củ kiệu ngâm chua, chấm với nước thịt kho rịu thì thiệt là bắt miệng.

Rồi đến ngày 23 tháng Chạp (3), cả nhà lo quét dọn nhà cửa bếp núc, cúng mâm cơm tiễn ông Táo cỡi cá chép về trời trình tấu chuyện thế gian trong năm qua với Ngọc Hoàng.

Tết xưa còn có tục dựng cây nêu ngày Tết từ ngày ông Táo về trời để xua ma đuổi quỷ.

Ngày 24, 25 tháng Chạp cuối năm là chúng tôi lẽo đẽo theo người lớn đi tảo mộ ông bà. Cùng người lớn nhổ bớt cỏ dại, chỉnh tu lại mồ mả tổ tiên tiền nhân đón Tết…, và cũng là dịp để trẻ con chúng tôi học hỏi kế thừa nét đẹp cổ truyền dân tộc.

Trẻ con vô tư chúng tôi rất mong Tết đến vì được nghỉ học và tha hồ nô đùa.

 Trong những ngày Xuân, gia đình dù nghèo cũng ráng sắm cho con cái một bộ quần áo mới.

Những ngày giáp Tết là  dưa hấu, rau quả, trái cây hoa các loại từ miệt quê  miền Tây  theo ghe bầu đổ về phố chợ, chất từng đống cao như những ngọn đồi trong tầm mắt trẻ con. Nắp sau những đống dưa hấu, cây trái miệt vườn, lũ con nít chúng tôi chơi trốn tìm rượt đuổi nhau chí chóe…

Nhà nào cũng bày mâm ngũ quả trên bàn thờ. ” Cầu sung (túc) dừa đủ xài ” hay ” Cầu thơm dừa đủ xài ” là mâm ngũ quả được ưa chuộng với mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, và trái sung hay trái thơm với mong ước tiền lộc năm mới sẽ đến đủ đầy, sung túc. Và cặp dưa hấu thì không thể thiếu.

Phố xá đông nghẹt người đi chợ Tết. Người ôm cây mai  vừa ý, kẻ hì hục khiên chậu tắc sai trái. Ai nấy đều hân hoan trong không khí Xuân về thoảng tiếng đì đùng pháo nổ.

Càng gần đến thời khắc Giao thừa, không khí Tết càng quánh đặc. Nhà nào lo mần ăn mấy ngày Tết cũng vội đem bộ lư đồng ra đánh bóng và dọn dẹp bàn thờ ông bà cho kịp đón Giao thừa. Lũ trẻ con chúng tôi cũng có dịp lăng xăng phụ giúp người lớn.

Người lớn cũng đã chuẩn bị đổi những tờ tiền giấy mới thơm tho cho vô những bao lì xì Tết. Cây mai vàng giữa nhà cũng lủng lẳng những phong lì xì nhìn thiệt vui mắt.

Sáng ngày 30 tháng Chạp, mọi gia đình hầu như đã dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ tươm tất. Một mâm cơm được dọn ra mời ông bà về ăn Tết trong khung cảnh đầy sắc màu tươi vui của hoa trái, của pháo nổ đì đùng. Ở miền Nam, trong mâm cúng thường thấy là dĩa thịt kho trứng, tô canh khổ qua dồn thịt, dĩa bánh tét, dĩa bún hay mì xào giá hẹ lạp xưởng cùng với bánh mứt trái cây các loại.

Đến giữa trưa ngày ba mươi, chợ búa hối hả dọn dẹp để đón Tết. Người nghèo thì chọn thời điểm này để mua miếng thịt mớ rau, ít kẹo “thèo lèo cứt chuột”, cành mai bó hoa bán rẻ…, để cái Tết nghèo ít nhiều cũng có dĩa bánh, mâm cơm, bó hoa trên bàn thờ ông bà.

Thời khắc Giao thừa đã đến. Tiếng pháo nổ rộn ràng khắp nơi,  khói hương nghi ngút bên mâm cơm cúng Thiên Địa, Thánh Thần ngoài sân nhà.

Trước mâm cơm cúng ông bà, bậc trưởng thượng đại diện thắp nén nhang khấn vái ông bà tổ tiên phù hộ cho gia đình con cháu năm mới nhiều sức khỏe, bình an.

Một phong pháo được đốt lên xua hết rủi ro muộn phiền năm cũ. Tiếng pháo giòn giã như đón chào năm mới đầy hy vọng, may mắn và sung túc.

Sau giờ Giao thừa, lũ trẻ chúng tôi thường đã no bụng lăn quay ra ngủ. Người lớn rủ nhau đi chùa gần nhà hái lộc đầu Xuân.

Nằm ngủ co ro trong cái lạnh sáng mùng một Tết thì tiếng gọi í ới của lũ con nít hàng xóm chợt làm tôi tỉnh giấc: „ Dậy đi. Tết rồi. Dậy đi chơi, mần tuổi lấy lì xì“. Chỉ cần nghe câu „lì xì“ là tôi bật dậy… Rồi xúng xính trong bộ quần áo mới tinh còn thơm mùi vải, chúng tôi khoanh tay trước mặt ông bà đang ngồi nghiêm trang chỉnh tề  chờ đợi, lắp bắp chúc :

– Dạ… năm mới… con… mần tuổi ông bà. Con chúc… ông bà sống lâu trăm tuổi… với lại mạnh giỏi. 

Rồi đưa hai tay đón nhận bao lì xì sau cái xoa đầu tán thưởng “ Con giỏi “.

Hí hửng lui ra, tôi liền mở bao lì xì để biết trong đó có bao nhiêu tiền, rồi mừng rỡ chạy khoe với tụi trẻ con hàng xóm.

Ngày mùng một Tết người ta ngại đến xông đất nhà người khác. Bởi theo hủ tục, người xông đất đầu tiên sẽ đem cái may hay rủi đến cho gia đình trong cả một năm. Cho nên người xông đất có “vía” tốt và có tên  hay như ” Tiền, Tài, Lộc, Phước, Sang, Giàu… ” thường được ưa chuộng.

Người đi mưu sinh xa quê  đã bắt xe đò về trước Tết. Người có gia đình sống ở phố thị gần quê thì sau khi cúng ông bà  đêm Giao thừa, sáng mùng một mùng hai cũng lục tục kéo về  thăm  họ hàng.

Tết Nguyên Đán là dịp để mọi người đoàn tụ gia đình, thăm lại thầy cô bạn bè cũ: ” Mùng một thì ở nhà mình, mùng hai nhà vợ mùng ba nhà thầy “, để nhắc nhớ những nét đẹp cổ truyền dân tộc Việt tự bao đời.

.

Huỳnh Minh Tú

.

Chú thích: (Hình ảnh trong bài chỉ mang tính minh họa, phần lớn sưu tầm từ nhiều nguồn trên Internet.)

(1): Sên: Cho ngấm đường được nấu dưới lửa nhỏ. Tìm hiểu thêm: Mứt chùm ruột

(2): Bánh tét

(3): tháng Chạp: tức tháng 12 theo Âm Lịch.